“Hoe slechter hoe beter voor iedereen en hoe slechter voor iedereen hoe beter, voor mij beter het uwe, politiek profijt”. Een van de legendarische, totaal onvatbare uitspraken uit Mariano’s World, het parallelle universum van Spanjes ex-regeringsleider en ex- Partido Popular kopstuk Rajoy, waarin rechters politieke Catalaanse problemen aanpakken en stilstand synoniem is voor stabiliteit.
Hij sprak deze uitvoerig bespotte wartaal vorig jaar uit in het Spaanse parlement op het einde van het debat over de eerste motie van wantrouwen tijdens zijn zevenjarige regeerperiode. De linkse partij Podemos kreeg toen niet genoeg andere oppositiepartijen achter zich om Rajoy’s minderheidsregering uit het zadel te lichten. Afgelopen donderdag nam Zinedine Zidane onslag als trainer van Real Madrid. Na het huzarenstuk van drie Champions League overwinningen op rij zag hij in dat Madrid verandering nodig heeft om te blijven winnen.
Dit in schril contrast tot Mariano Rajoy die dezelfde dag voor het tweede jaar naeen een motie van wantrouwen aan zijn been had. Mocht het woord verandering Rajoy niet onbekend zijn, was hij nu misschien nog premier. Rajoy heeft nooit begrepen dat zijn electorale overwinningen meer te danken waren aan de verdeeldheid van zijn politieke tegenstanders dan aan de geloofwaardigheid van de bedorven Partido Popular. Hij heeft de kans laten schieten om als regeringsleider de corrupte stal van zijn partij uit te mesten ondanks verschillende aan de gang zijnde rechtszaken. Dit heeft uiteindelijk zijn politieke vonnis geveld.
Een week eerder leek alles nog rozegeur en maneschijn toen de Partido Popular eindelijk de begroting van 2018 door de kamer had gekregen. Door de gedoogsteun van Ciudadanos en de Baskische nationalistische partij PNV heeft Rajoy sinds 2016 altijd een parlementaire meerderheid gehad maar nu zat er een Catalaans addertje onder het gras: een post-dictatoriale spitsvondigheid uit de grondwet alias artikel 155. De PNV had de afgelopen zeven maanden verschillende keren herhaald dat de Catalaanse autonomie eerst moest hersteld worden om op hun ja-stem voor de begroting te kunnen rekenen. In ruil voor investeringen in Baskenland draaide de PNV-kar. Catalonië had ondertussen toch al een nieuwe minister-president, dus gingen de Basken er van uit dat artikel 155 opheffen nog slechts een formaliteit was.
24 uur later volgde een plotwijziging van 360 graden. Het doek viel over negen jaar gerechtelijk onderzoek in de zaak Gürtel i.v.m. illegale partijfinanciering. De rechter sprak in zijn vonnis over een authentiek en efficiënt systeem van geïnstitutionaliseerde corruptie van de Partido Popular via mechanismes van manipulatie en openbare contracten. Hij noemde ook de getuigenis van Mariano Rajoy voor de rechtbank vorig jaar ongeloofwaardig. Terstond deed de Partido Popular een beroep op de vertrouwde ontkenningsstrategie. “De 29 beschuldigden spelen nu geen rol meer in de partij”, “de mening van één rechter betekent niet dat de hele partij rot is” en Rajoy zag geen reden om af te treden. “Dat zou nefast zijn voor de stabiliteit van Spanje”. “Strong and stable leadership”: waar hebben we dat nog gehoord ? In de toekomst zijn er nochtans nog uitspraken in grootschalige gerechtelijke onderzoeken te verwachten waarin de PP hoofdrolspeler is.
Het liberale Ciudadanos eiste het onslag van de regering en vervroegde verkiezingen want de ondertussen naar het extreemrechtse politieke spectrum verhuisde liberalen achten de tijd rijp om te oogsten. Als de Spanjaarden nu naar de stembus zouden moeten trekken, voorspellen de electorale peilingen een overwinning van Ciudadanos. De socialistische PSOE waagde wat Podemos vorig jaar niet was gelukt: een motie van wantrouwen indienen. Podemos zegde prompt zijn steun toe en na enkele dagen onderhandelen kregen de socialisten ook de steun van de nationalistische partijen uit Baskenland en Catalonië. Toen tijdens het debat over de motie de woordvoerder van de Baskische PNV aankondigde dat ook zij de regering zouden laten vallen, schoten de parlementariërs van de PP plots als kippen zonder kop door de gangen van het parlement. Dit hadden ze niet zien aankomen. Rajoy nam het hazenpad en ging tot 21u op restaurant met zijn vertrouwelingen.
De peperdure tas van ex-vicepremier Soraya Sáenz de Santamaría houdt Rajoy zijn stoel warm terwijl hij op restaurant zit tijdens het debat over de motie van wantrouwen.
De regering die had geprobeerd om het Catalaanse nationalisme via rechters en artikel 155 uit de grondwet te onthoofden werd op zijn beurt onthoofd door een gerechtelijke uitspraak en de Catalaanse nationalisten. Joan Tardà van het links-republikeinse ERC noemde de steun aan de motie van wantrouwen geen stem voor de socialistische leider Pedro Sanchez maar een stem tegen Rajoy. Het wantrouwen ten opzichte van Sanchez en co is groot. De socialisten steunden artikel 155 en stelden zich de afgelopen zeven maanden zeer ambigu op in de Catalaanse kwestie. Of deze na een express-staatsgreep tot stand gekomen socialistische regering wel oor zal hebben voor de Catalaanse verzuchtingen is voorlopig een vraagteken. Waar we wel van mogen uitgaan is dat het nieuwe bewind in Madrid de politieke waardigheid zal hebben om de dialoog met Barcelona te hervatten. De partij en regering die Spanje de vorige zeven jaar heeft geregeerd is de hoofdschuldige van de politieke toestand in Catalonië. Mocht de Partido Popular het door de vorige socialistische regering goedgekeurde Catalaanse Statuut in 2010 niet hebben aangevochten bij het Hooggerechtshof was de nationalistische Catalaanse lawine er nooit gekomen.
Bij radicale Catalanen heerst een gevoel van wrevel omdat de socialistische veteraan Josep Borrell is opgevist als minister van buitenlandse zaken. De 71-jarige Catalaan was minister onder Felipe Gonzalez en voorzitter van het Europees Parlement tussen 2004 en 2007. Zijn benoeming lijkt op een geruststellend signaal richting EU maar Borrell is een anti-independencia predikant. De afgelopen jaren was hij een graag geziene gast in de media om duiding te geven bij halve waarheden van de nationalisten. Ook op bijeenkomsten van het anti-onafhankelijkheidsplatform Societat Civil Catalana mocht hij geregeld het spreekgestoelte bestijgen. De Catalaanse politica Meritxell Batet krijgt een andere sleutelportefeuille in de nieuwe regering: minister van Terrritoriale Administratie. Zij krijgt de moeilijke missie om een compromis te sluiten tussen de Spaanse grondwet en de verzuchtingen van de Catalaanse nationalisten: erkenning van de Catalaanse taal en een financieel pact à la Baskenland dat wordt vastgelegd in een nieuw statuut voor Catalonië plus een legaal onafhankelijkheidsreferendum.
Josep Borrell tijdens een manifestatie van de Societat Civil Catalana.
Spanjaarden die vanaf morgen nog een glimp van een levensechte dinosaurus op hun televisiescherm hopen op te vangen, zullen een bioscoopkaartje moeten kopen voor Jurassic World. Het exemplaar van Mariano’s World is niet meer. Rajoy nam vandaag een heel on-Rajoyaanse beslissing. Hij nam ontslag als partijleider en laat de hervorming van de Partido Popular over aan zijn opvolger. Als de socialisten nu willen erkennen dat een groot percentage van Catalonië zich onbegrepen voelt door Spanje en de nationalisten nemen wat afstand van hun symboliek komt er licht aan het einde van de tunnel.
Comments